Thứ Bảy, 6 tháng 4, 2013

Lạc đường, lạc ...

"Lạc đường" là một bài thơ của Tú Xương, trong đó có hai câu đầu mà tôi rất thích - thích đến độ bị ám ảnh - như thế này:

Một mình đứng giữa quãng chơ vơ
Có gặp ai không để đợi chờ?

Tôi nhớ đến bài thơ này sau khi đọc bài thơ Lost và bản dịch của anh NĐH mà tôi vừa giới thiệu trong entry trước. Tôi chỉ mới biết đến bài thơ này qua bài viết của anh NĐH thôi, và khi đọc bản dịch của anh NĐH thì tôi đã rất ưng ý rồi, vì cảm thấy nó đã là một bản dịch rất hay, rất đạt, và rất đẹp, như lời dẫn của tôi cho bài viết của anh NĐH đã nêu rõ.

Nhưng rồi không hiểu sao tôi vẫn còn một chút băn khoăn và không cưỡng được ý muốn dịch lại bài này để thể hiện những cảm nhận riêng của tôi về bài thơ mà tôi cho là các bản dịch đã đưa ra vẫn chưa chạm đến. Vì tất cả bản dịch mà anh NĐH giới thiệu, kể cả bản mà anh ấy dịch, đều dịch từ "lost" - một từ "đinh", được lập đi lập lại nhiều lần trong bài thơ này, là chìa khóa để hiểu bài thơ - ra tiếng Việt thành ra là "mất".

Dịch như thế tất nhiên là không sai, nhưng tôi vẫn thấy có một ý khác của từ "lost" đã bị bỏ sót. Theo cảm nhận của tôi, từ "lost" còn một nghĩa rất quan trọng khác và có lẽ là nghĩa chính của bài thơ này, đó là nghĩa "lạc lõng", "lạc loài", không biết phải đi đâu, phải làm gì, phải nương tựa vào ai. Nó giống như tình cảnh của một người lạc đường, ngỡ ngàng đứng trước một nơi xa lạ, không ai biết mình và mình cũng chẳng biết ai, rất cô đơn và bơ vơ dù đứng giữa đám đông. Và "lạc" cả theo nghĩa tinh thần của từ này nữa, giống như khi bạn làm một việc gì đó mãi mà không xong, càng làm càng rối, mờ mịt không có lối ra, nên phải bỏ cuộc, giơ hai tay lên trời đầu hàng mà kêu lên rằng: I'm LOST!!!

"Lost", hay lạc loài, lạc lõng, lạc lối ... đó hẳn là cảm giác của một người - có lẽ là một cô gái trẻ - khi mất người yêu, phải không? Giống hệt tâm trạng của hai câu thơ mà tôi đã trích ở trên của Tú Xương, nhà thơ mà tôi vô cùng yêu mến.

Vâng, lost không chỉ là mất (những gì ở bên ngoài), mà còn là lạc (một cảm giác ngay trong chính mỗi người). Có phải đó là cảm giác của nhà thơ khi viết bài thơ Lost hay không?

Tôi không rõ. Nhưng ít nhất, nó là cảm nhận rất rõ của tôi khi đọc bài thơ ấy. Và cảm nhận đó thôi thúc tôi phải có một bản dịch khác, để bổ sung ý tứ cho các bản dịch đã rất hay của những người khác, trong đó có bản dịch của anh NĐH mà tôi đã khen là một bản dịch đẹp. Đây, bản dịch của tôi, xin trình làng với các bạn. Với một nguyên tắc bất di bất dịch trên blog này: bản dịch của chủ blog thì chỉ được khen, không được chê, hì hì ...

LẠC

Lạc lối
trong bóng đêm
Lạc đường
 
khi trời sáng
Lạc lõng
khi mất anh
Lạc loài

người khuất dạng
Lạc lòng
không hy vọng
Lạc mất
chẳng lối về
chẳng còn chi
lạc lối ...


Phương Anh dịch T4/2013
------
PS: Bản dịch bài thơ đã hoàn tất đưa lên từ hôm qua rồi nhưng tôi vẫn còn tiếp tục suy nghĩ về nó, và đã thử thay đổi một vài từ và cách sắp xếp từ ngữ trong bài thơ để có phiên bản 2 này, xin đăng lên để lưu và trình làng với các bạn nhé.

Lạc lõng
Trong bóng đêm
Lạc loài
Ngoài ánh sáng
Lạc lối
Khi vắng anh
Lạc đường
Người khuất dạng
Lạc lòng
Trong tuyệt vọng
Lạc hướng
Chẳng lối về
Chẳng còn chi
Lạc mất ...

--------
Đăng lại bản gốc tiếng Anh ở đây để mọi người dễ theo dõi:

Lost

lost within
the darkness
lost beneath
the light
lost without
your love
lost
in plain sight
lost without
a hope
lost
no way
to cope
lost
  


Pablo Neruda 

11 nhận xét:

  1. Suy nghĩ của tư duy của nữ sỹ Phương Anh là có lý. Và bản dịch cũng rất sắc sảo. Tuy nhiên chữ MẤT vẫn có cái sâu xa hơn cái LẠC. Mặc dầu đôi khi chúng gần như đồng nghĩa nhau,hoặc đi với nhau. Mất là cái có thể trừu tượng. Lạc thì cụ thể hơn. Bên Mỹ lớp trẻ hầu như không phân biệt được LẠC và MẤT, nhưng tụi tui dầu qua đây mấy chục năm rồi vẫn thấy hai chữ này có chút khác biệt. Lạc thì có thể còn tìm lại, điều chỉnh lại được. Mất là mất luôn rồi.Anh NĐH dùng chữ Mất khi anh suy nghĩ về Tình Yêu.Thơ anh trầm lặng, sâu lắng. Chữ nghĩa chọn lọc cẩn thận.Thơ cổ hay thơ nước ngoài đều vậy. Chúng tô yêu mến thơ anh. Nữ sỹ Phương Anh dùng chữ Lạc khi nghĩ về Cuộc Sống.Thơ cô cho thấy cô từng trải cay đắngcũng nhiều.Nhưng ý thơ cô rất táo bạo. Tự nhiên và ung dung dễ dàng.Có thể do cô giỏi nhiều lĩnh vực. Tôi rất thích lối viết và thơ của cô.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cám ơn nhận xét rất độc đáo của bạn: Anh NĐH dùng từ mất khi suy nghĩ về tình yêu, thơ anh trầm lặng sâu lắng. Tôi dùng từ lạc khi nghĩ về cuộc đời, thơ tôi cho thấy cuộc đời từng trải cay đắng nhưng ý thơ táo báo, tự nhiên và ung dung dễ dàng. Chỉ bằng giọng văn mà bạn đã đọc được khá nhiều về các nhân vật rồi nhỉ (và theo tôi thì khá đúng). Cám ơn bạn đã đọc blog và có lời chia sẻ ở đây.

      Xóa
  2. Bài nhận xét của bác nào đó nghe đúng đó.Đúng là NĐH thường thiên về TY còn cô PA thiên về cuộc sống.Thơ NĐH đẹp cổ điển.Bàng bạc tình yêu và cuộc sống. Yêu nước. Mấy nhỏ tôi mê dữ lắm. Tôi thích.Đặc biệt lâu lâu NĐH có mấy bài tản văn ngắn người xa xứ đọc là ...khóc.Khóc nhiều lắm.Giọng thơ của cô PA hiện đại phá cách hơn. Bài Lost dùng chữ Lạc là phát hiện mới, rất mới. Tôi chưa từng biết.Tôi khác NĐH( xin lỗi không biết tuổi tác nên gọi vậy cho tiện ) nếu là tôi, tôi dùng chữ MẤT chứ không MẤT NHAU - bởi tôi căn cứ vào câu LOST - WITHOUT YOUR LOVE - tức là MẤT TỪ MỘT PHÍA thôi,chứ không LOST EACH OTHER.Có thể NĐH nhầm chăng ?Bài thơ tạm dịch của tôi như sau :
    Mất
    Mất
    trong vòng tối
    Mất
    dưới mặt trời
    Mất
    cả tình anh!
    Mất
    trước mắt trần
    Mất
    cạn chờ mong
    Mất
    đến tận cùng.
    hư không


    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cám ơn nhận xét sâu sắc của bạn (tạm gọi vậy vì không biết gọi như thế nào cho phù hợp). Lời khen dành cho anh NĐH khiến tôi ... ghen tỵ, hu hu, mặc dù anh NĐH rất xứng đáng với lời khen ấy. Bản dịch của bạn cũng rất hay - anh NĐH có gửi một nhận xét của thân hữu và họ cũng đồng ý với điều này. Mong thường xuyên gặp bạn trên blog này nhé.

      Xóa
    2. Hon tho cua ND tuyet voi...

      Xóa
  3. Theo tôi biết ngôn ngữ thơ ca của Pablo Neruda là tiếng Tây Ban Nha, bản gốc hẳn là tiếng Tay ban nha, chắc là được dịch qua tiếng Anh. sau khi được giải... Bản dịch của Phương Anh thoáng đãng, thay từ đồng nghĩa, cận nghĩa khiến bài thơ hay hơn.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Chào thầy GNLT,

      Rất vui nhận được lời khen của thầy, thầy ạ! Đặc biệt là vì thầy là một người khá tiết kiệm lời khen phải không thầy? :-)

      Xóa
    2. Nói thêm: Có thể thầy khen để động viên chăng?

      Nhưng dù biết thế thì vẫn vui thầy ạ. Có lẽ thầy nên đổi từ cách giáo dục của phương Đông (nghiêm khắc, thầy còn cao hơn cha) sang cách giáo dục của phương Tây (thầy là bạn, là chất xúc tác cho việc học của trò) thì có lẽ sẽ có nhiều người giỏi Văn hơn đấy thầy ạ, em nghĩ thế qua kinh nghiệm của em, hi hi hi!!!

      Xóa
  4. Tôi nhận được nhận xét này của anh NĐH gửi đến tôi qua mail. Đọc lên thấy rất ... "đã", và, để phát huy tinh thần "lợn cưới, áo mới", xin đăng ngay lên đây để mọi người cùng biết, hi hi hi:
    -----------

    Tôi mới nhận được Email tập thể thân hữu ở quê. Thơ rằng :

    " Tụi tui thấy bản dịch LOST của cô Phương Anh là hay nhất, " đã " nhất trong tất cả các bản dịch được giới thiệu trên Blog Anh Vũ - kể cả bài dịch từ hải ngoại gởi về... Bài đó hay nhì ! "

    Xin chúc mừng cô PA nhé / dù bài của NĐH hôm nay cao lắm cũng chỉ còn thứ 3 thôi !
    ------
    Và rất cám ơn anh NĐH và các thân hữu của anh. Rất mong có ngày gặp mặt những người bạn quý (quý nhất là ở chỗ: các anh/chị ấy yêu mến bloganhvu và chủ nhân của nó, hi hi hi!!!)

    Trả lờiXóa
  5. Chao ơi! Gửi xong bài dịch LẠC LỐI:

    Lạc lối
    Lạc
    Trong đêm tối
    Lạc
    Dưới nắng trời
    Lạc
    Tình lìa đôi
    Lạc…
    Tôi ơi!
    Tuyệt
    vọng
    rồi!

    từ bài thơ LOST mới đọc qua entry LẠC ĐƯỜNG. LẠC... của PA! Và sững sờ khi thấy tư tưởng..bé gặp nhau cái cốp ở chỗ...LẠC LỐI!

    và ở ngay cái tựa LẠC ĐƯỜNG, LẠC... lại sửng sốt thấy PA và mình đụng hàng ở chỗ LẠC...

    Dám hỏi PA rằng bạn có biết LẠC... ở dòng thứ 7 trong bản dịch ở trên tôi muốn diễn ý gì chăng? Bạn có thể làm tôi đã sững sờ, sửng sốt sẽ thêm...sừng sững chết đứng vì sao lại tư tưởng...bé của tôi lại gặp tư tưởng lớn của bạn đến tận 3 lần nhé!

    Trả lờiXóa
  6. Em chào Cô Phương Anh và chào các Cô Chú tham gia trong loat entries nay,

    Em thấy Cô và các Cô Chú dịch thơ vui quá nên bạo gan xin tham gia cùng.

    Em có ý về một số cụm từ với mất có thê dùng để dich bài thơ trên: mất biệt, mất dạng, mất mát, mất tăm, mất tiêu, mất công (tìm đối sách).

    In plain sight: dù trước mắt/mặt.

    Em xin chúc tất cả Cô Chú nhiều niềm vui và nhiều sức khỏe.

    Trả lờiXóa

Đây là blog cá nhân, mong các bạn chỉ đưa những nhận xét ôn hoà, không cực đoan, không kích động hận thù, và tôn trọng sự khác biệt, để không gây rắc rối, bất lợi cho chủ blog.