NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ NGÀY DÂN SỐ THẾ GIỚI

NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ NGÀY DÂN SỐ THẾ GIỚI 11.7.2024 Anh Vũ --------- Hôm qua 11.7.2024 kỷ niệm lần thứ 37 Ngày dân số thế giới. Nhân dịp này nhiều hoạt động đã được tổ chức tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Nhưng có lẽ rất ít người Việt quan tâm đến ngày này, mặc dù dân số được xem là một trong những vấn đề quan trọng nhất của hành tinh và có tác động đến cuộc sống của mỗi người chúng ta. Đây là một điều đáng tiếc và cần được thay đổi. Dưới đây là những điều bạn cần biết về Ngày dân số thế giới. NGUỒN GỐC NGÀY DÂN SỐ THÊ GIỚI 11.7 Ngày 11/7/1987, lúc 6h35 (giờ Anh) tại thành phố Zagreb (nay là Thủ đô của Croatia), cậu bé người Nam Tư Matej Gaspar đã chào đời và ngay lập tức trở nên nổi tiếng vì cậu là công dân thứ 5 tỷ của thế giới. Với dân số 5 tỷ người lúc đó, nhân loại ý thức được tai họa tiềm ẩn có thể xảy ra do tình trạng cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên mà sự bùng nổ dân số có thể gây ra. Ngày 11 tháng 7 năm 1987 được biết đến với tên gọi là Ngày thế giới 5 tỷ người. Trước hiểm họa của “Bùng nổ dân số”, Diễn đàn Dân số Thế giới do Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tổ chức tại Amrterdam (Thủ đô Hà Lan) tháng 11 năm 1989 đã quyết định lấy ngày sinh của bé Matej Gaspar 11/7 hàng năm là ngày Dân số thế giới. Như vậy về mặt lịch sử Ngày dân số thế giới là dịp để nhắc nhở các quốc gia về nguy cơ dân số tǎng quá nhanh, dẫn đến việc con người không đủ điều kiện sống với đầy đủ quyền cơ bản như có đủ thực phẩm hợp dinh dưỡng, nhà ở hợp vệ sinh, điều kiện bảo đảm sức khỏe… Trên cơ sở nhận thức về mối đe dọa đó, mỗi quốc gia, mỗi cá nhân được khuyến khích tự liên hệ với dân số của địa phương mình để có suy nghĩ và hành động đúng, và tìm mọi biện pháp tích cực để góp phần giảm gia tăng dân số, nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng dân trí và cải tạo môi trường sinh thái. TỪ 1 TỶ ĐẾN HƠN 8 TỶ Nhìn lại lịch sử phát triển của loài người, ta thấy trong một thời gian dài dân số thế giới đã tăng rất chậm, và phải mất nhiều ngàn năm mới đạt tới con số một tỷ vào năm 1800. Nhưng chỉ chưa đầy 200 năm sau đó thêm hàng tỷ con người đã được sinh ra trên trái đất với tốc độ gia tăng ngày càng nhanh. Từ con số 1 tỷ người năm 1800, chỉ sau 100 năm con số ấy đã tăng lên 1,65 tỷ, và sau 100 năm nữa đến cuối thế kỷ 20, con số đó đã lên đến 6 tỷ. Dân số đã tăng trưởng theo cấp số nhân. Và mặc dù loài người đã đưa ra và áp dụng rất nhiều biện pháp để hạn chế sinh nở thì tính đến ngày 10 tháng 6 năm 2024, dân số thế giới vẫn đạt xấp xỉ 8,1 tỷ người, phản ánh mức tăng trưởng vượt bậc kể từ Cách mạng Công nghiệp. Sự tăng trưởng nhanh chóng này là minh chứng cho những tiến bộ đáng kể về chăm sóc sức khỏe, vệ sinh và mức sống. Con người ngày càng sống lâu hơn và tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh giảm đi đáng kể, khiến cho mức giảm tỷ lệ sinh nở không đủ sức để làm chậm đi tốc độ gia tăng của dân số thế giới. Trong số 10 quốc gia có số dân lớn nhất thế giới gồm có: Trước hết là ba quốc gia đứng đầu theo thứ tự dân số giảm dần gồm Ấn Độ, Trung Quốc (cả hai đều xấp xỉ 1.5 tỷ dân) và Hoa Kỳ (xấp xỉ 400 triệu dân). Bảy quốc gia tiếp theo Indo, Pakistan, Nigeria, Brazil (trên 200 triệu dân), và Bangladesh, Nga và Mexico (trên 100 triệu dân). Đặc biệt phải ghi nhận rằng Việt Nam đã đặt chân vào Câu lạc bộ các quốc gia có trên 100 triệu dân từ cuối năm 2023 và trở thành nước đứng thứ 15 trên thế giới về dân số. Nói cách khác, nếu xét về dân số thì Việt Nam đang là một nước lớn chứ không thể tự xem mình là một nước nhỏ được nữa. [1] KIỂM SOÁT SINH NỞ HAY KHUYẾN KHÍCH SINH NỞ? Ngày dân số thế giới được thiết lập để cảnh báo các quốc gia trên toàn thế giới về nguy cơ bùng nổ dân số khi dân số thế giới vừa đạt đến số 5 tỷ vào năm 1987, và rất nhiều biện pháp khuyến khích và thậm chí cả ép buộc được áp dụng để kiểm soát sinh nở nhằm kiềm chế sự tăng dân số. Nhưng thật oái oăm, chỉ chưa đầy 4 thập niên sau thì giờ đây Ngày dân số thế giới lại trở thành ngày mà người ta nhắc đến hiện tượng dân số già đi vì tỉ lệ sinh nở giảm sút, và những hệ lụy nguy hiểm của việc này. Mới đây, Cục dân số thuộc Bộ Y tế đã công bố danh sách 21 tỉnh thành có tỷ lệ sinh nở thấp nhất, trong đó thành phố Hồ Chí Minh đứng đầu danh sách. Những tỉnh thành này đã áp dụng biện pháp khuyến khích sinh bằng cách hỗ trợ 1 lần bằng tiền cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi. [2] Và đúng ngay Ngày dân số thế giới 11.7.2024, báo Sài Gòn Giải Phóng đã có bài đăng với tựa đề: "NGÀY DÂN SỐ THẾ GIỚI 11.7: MỨC SINH THẤP, NHIỀU HỆ LỤY TRONG TƯƠNG LAI" [3] Phần mở đầu của bài báo được viết như sau: "Liên tiếp những năm gần đây, mức sinh tại TPHCM có xu hướng giảm, từ 1,39 con/phụ nữ (năm 2022) xuống còn 1,32 con/phụ nữ (năm 2023) - không đạt mức sinh thay thế (từ 2 đến 2,1 con/phụ nữ). Các chuyên gia cảnh báo, nếu tỷ suất sinh tiếp tục duy trì ở mức thấp sẽ gây nên những hệ lụy không nhỏ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố." Và phần kết luận của bài báo có đoạn dưới đây: "Mức sinh giảm không chỉ ảnh hưởng đến cấu trúc dân số, còn có những hệ lụy sâu rộng đối với kinh tế - xã hội và chính sách an sinh và cần sự chung tay tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị; trong đó quan trọng là có những chính sách để người dân yên tâm hơn khi quyết định sinh và nuôi con." TỶ LỆ SINH GIẢM PHẢN ÁNH SỰ GIẢM SÚT HY VỌNG VÀO TƯƠNG LAI Những lời lẽ bi quan của bài báo được trích dẫn ở trên gợi nhớ một phát biểu của Đức giáo hoàng Phanxicô tại một hội nghị thường niên tại Ý về vấn đề dân số của đất nước này. Hội nghị năm nay tập trung vào tình trạng suy giảm dân số nghiêm trọng của nước Ý một quốc gia có đa số dân chúng là người theo đạo Công Giáo và theo truyền thống thường có tỷ lệ sinh nở khá cao so với mức trung bình. Phát biểu tại hội nghị, Đức Giáo hoàng Francis cho rằng tỷ lệ sinh thấp của Ý “bộc lộ mối quan ngại lớn về tương lai”. “Trên thực tế, việc sinh con là chỉ số chính để đo lường hy vọng của một dân tộc”, Đức Giáo hoàng Phanxicô nói tiếp. “Nếu ít người sinh ra thì có nghĩa là có ít hy vọng. Và điều này không chỉ có hậu quả từ quan điểm kinh tế và xã hội mà còn làm suy yếu niềm tin vào tương lai”. [4] -------- Có thể thấy những quyết định cá nhân về việc lập gia đình và sinh con đẻ cái không chỉ là việc riêng của từng người, mà còn ảnh hưởng đến vận mạng của cả một dân tộc và xa hơn tương lai của hành tinh trái đất. Quyết định như thế nào cho đúng đắn để đem lại cuộc sống xứng đáng với nhân phẩm cho mỗi con người là hoàn toàn tùy thuộc vào mỗi chúng ta. ---------- Ảnh: Microsoft Copilot Nguồn tham khảo: [1]https://vnexpress.net/dan-so-viet-nam-100-3-trieu-nguoi-4695123.html; https://thanhnien.vn/viet-nam-vuot-moc-100-trieu-dan-tuoi-tho-binh-quan-737-185240704173130278.htm https://bachthong.gov.vn/ngay-dan-so-the-gioi-ra-doi-nhu-the-nao/ [2]https://vtv.vn/xa-hoi/tp-ho-chi-minh-can-chinh-sach-cu-the-khuyen-khich-nguoi-dan-sinh-con-20240422200333733.htm [3]https://www.sggp.org.vn/ngay-dan-so-the-gioi-11-7-muc-sinh-thap-nhieu-he-luy-trong-tuong-lai-post748733.html; https://vnpa.moh.gov.vn/tin-hinh-video/toa-dam-thach-thuc-tu-muc-sinh-giam [4]https://www.spuc.org.uk/Article/385573/Pope-Francis-links-low-birth-rates-to-a-lack-of-hope-as-the-worlds-demographic-crisis-deepens.

Ngọc Trinh và tư cách trước tòa

"Khôn ngoan đến cửa quan mới biết"

Đó là câu nói rất thâm thúy của ông bà ta, ngày xưa.

Còn ngày nay thì sao? Xin đọc bình luận trên fb của tôi về sự kiện NT vốn nổi đình đám trên MXH trong thời gian qua.

--------

Tôi chưa bao giờ quan tâm, càng không thể nói là thích, Ngọc Trinh. Cho đến khi cô ấy ra tòa.

Vâng, kỳ lạ nhưng quả thật là thế. Khi ra tòa, cô ấy - có thể không cố tình - có lẽ đã bộc lộ những gì tốt đẹp nhất của cô ấy.

Cô để mặt mộc không trang điểm như thường thấy, ăn mặc vô cùng giản dị: áo sơ mi trắng quân tây đen, dép da xỏ chân đế thấp, tóc ngang vai. Hơi gầy, có chút tiều tụy như người ta vẫn nói - cô đã bị tạm giam gần 4 tháng.

Nhìn cô trong hình ảnh bị công an nắm cánh tay áp giải ra tòa, người ta không thể không ngay lập tức liên tưởng đến hình ảnh một vài người phụ nữ VN khác trong các bộ phim cách mạng. Nhất là hình ảnh chị Sáu, dù chị Sáu lúc ấy mới 16 tuổi còn NT thì đã gấp đôi số tuổi ấy rồi.

Và những lời cuối của cô ấy cũng rất ... được: chân thành và khiêm tốn nhưng không quỵ lụy, khúm núm. Không vật vã kêu oan, không năn nỉ, không khóc lóc, không lạy lục xin xỏ. Khẳng khái nhận mình đã làm sai, dũng cảm xin lỗi những người vì mình mà liên lụy. Được lắm Trinh à.

Và điều quan trọng nhất là ngay cả trong tình trạng đáng thương, đáng buồn như vậy, cô ấy vẫn rất xinh. Một nhan sắc trời cho, không thể nào nói khác được.

Tôi bỗng lẩn thẩn nghĩ, ở VN chưa từng có - và hẳn sẽ chẳng bao giờ có ai nghĩ đến - danh hiệu "người mẫu nhân dân". Vì hình như cụm từ này tự nó đã chứa mâu thuẫn - một nghịch ngữ.

Nhưng nếu có bao giờ cần danh hiệu này, thì có lẽ không ai xứng đáng hơn NT. Chứ gì nữa. Cô ấy là người mẫu (rất xứng đáng), và qua việc này cô ấy đã chia sẻ với mọi người dân Việt cái trải nghiệm sâu sắc nhất về nền công lý của nước CHXHCN Việt Nam.

PS: Chỉ là suy nghĩ lẩn thẩn của một bà già gấp đôi tuổi NT, tức là gấp 4 lần chị Sáu. Ai thấy ngứa tai, ngứa mắt xin hãy bỏ quá cho.

LỜI TỪ BIỆT MÙA THU

LỜI TỪ BIỆT MÙA THU 

Anh đem về nhánh thạch thảo nhỏ gầy

Mùa thu đã qua rồi, em biết đấy

Đã mất em trong thế giới hôm nay

Nhành thạch thảo còn đây hương bay ngát

Em như chỉ rời đi trong chốc lát

Đừng quên anh đang vẫn ngóng chờ em.

Oán thù nên cởi, nhưng sự thật thì vẫn phải kiếm tìm

(Đăng lại status đã viết trên fb cá nhân ngày 27.7.2023)

Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã qua đời cách đây vài hôm.

Tôi chưa từng đọc văn của Hoàng Phủ Ngọc Tường nên không biết văn tài của ông, cũng không quan tâm nhiều đến câu chuyện "quá buồn" mà ông đã nhiều lần nhắc đến.

Tôi không quen biết ông Hoàng Phủ Ngọc Tường để biết được những tính cách đáng mến đáng trọng nào đó của ông, nhưng tôi tin vào những điều tốt về ông mà bạn bè và người thân của ông đã nói. Tôi hiểu rằng là người ai cũng có thể có lúc sai lầm - mà trong trường hợp của Hoàng Phủ Ngọc Tường thì sai lầm đó là hết sức nghiêm trọng. Tuy nhiên ông đã thừa nhận những sai lầm này nên giờ đây ông đã qua đời thì mọi người cũng chẳng nên tiếp tục lôi quá khứ sai lầm ấy ra mà đay nghiến mãi.

Mặt khác thì sự thật vẫn là sự thật, và bất cứ ai cũng có quyền cũng như trách nhiệm tìm hiểu sự thật lịch sử liên quan đến vai trò của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong Tết Mậu Thân.

Tất nhiên không chỉ một mình ông có trách nhiệm. Những người được nêu liên quan đến vụ thảm sát Tết Mậu Thân không chỉ có ông Hoàng Phủ Ngọc Tường mà còn ít nhất là một người khác vẫn đang sống là ông Nguyễn Đắc Xuân. Nhưng vai trò của ông Nguyễn Đắc Xuân lại không bị nhắc đến nhiều như ông Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Chẳng lẽ dư luận lại chọn riêng ông Hoàng Phủ Ngọc Tường ra để mà nghiệt ngã, đay nghiến suốt mấy chục năm qua?

Tôi nghĩ không phải là như vậy. Vấn đề là có những bằng chứng khác nhau để khẳng định rằng ông Hoàng Phủ Ngọc Tường đã có mặt tại Huế trong dịp Tết Mậu Thân. Và những bằng chứng này đã được công bố ở nhiều nơi mà chưa thấy ai chứng minh được là sai lệch. Ai quan tâm có thể đọc bài viết mà tôi dẫn link trong phần comment.

Những dòng này tôi viết không phải để tiếp tục lên án ông Hoàng Phủ Ngọc Tường bởi vì tất cả những gì đã xảy ra thì cũng đã hơn nửa thế kỷ rồi. Tranh cãi nữa làm gì, ai cũng muốn để mọi việc lắng xuống. Oán thù thì nên cởi chứ không nên buộc. Dù sao ông Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhìn nhận sai lầm của mình. Hãy để cho ông yên nghỉ ở cõi xa.

Chỉ có điều nhu cầu tìm kiếm sự thật lịch sử thì sẽ vẫn có và câu chuyện Hoàng Phủ Ngọc Tường có lẽ vẫn sẽ còn được nhiều người nhắc đến.

TIẾNG CHUÔNG ĐÊM CUỐI NĂM

 TIẾNG CHUÔNG ĐÊM CUỐI NĂM 

(Thơ Gabriel Okara

Phương Anh dịch 31.12.2022)

Tiếng chuông cầu hồn đang rung lên –

một năm đã hết.

Chầm chậm trái tim tôi đánh nhịp

Theo điệu Bài ca Simêôn*

Những ước vọng và khát khao của một năm

Đã dần im tiếng

Và những bóng ma bay lượn

Vờn quanh những giấc mơ.

Giấc mơ rồi lại giấc mơ

Rực rỡ quyện vào nhau trong vầng ánh sáng

Tiếng chuông mờ dần

Rơi vào ký ức

Như những giọt mưa

Rớt xuống giòng sông.

Và tiếng chuông lại rộn rã vang lên –

Một năm nữa đến.

Reo vui trái tim tôi vào buổi bình minh.

Nhưng mọi vật giờ đây tôi nhìn thấy

Đều phủ lớp sương mờ

Sải bước trên con đường rợp bóng

Đến một bờ sông.

*Ghi chú: Nunc Dimittis còn được gọi là The Song of Simeon, tức Bài thánh ca của Simêôn, theo Phúc âm của Thánh Luca.

------

Bản tiếng Anh đây:

NEW YEAR'S EVE MIDNIGHT

(Gabriel Okara, nhà thơ Nigeria)

Now the bells are tolling –

 a year is dead.

 And my heart is slowly beating

 the Nunc Dimittis*

 to all my hopes and mute

 yearnings of a new year.

 And ghosts hover round

 dream beyond dream

 Dream beyond dream

 mingling with the brightest gleam.

 Bell-sounds fading

 into memories

 like rain drops

 falling into a river.

 And now the bells are chiming –

 a year is born.

 And my heart-bell is ringing in a dawn.

 But it’s shrouded things I see

 dimly stride

 on heart-canopied paths

 to a riverside.

Tiểu sử Gabriel Okara ở đây:

XIN CHÚC LÀNH VÌ TRÔNG ĐỢI

 

Cho những ai

Trong đêm dài

Đang trông đợi 

Ánh bình minh

Xin chúc lành.

Và cả những ai

Mong đêm dài

Mau đến

Để được ngủ yên.

Xin chúc lành

Cho những người

Đang chờ mong

Trong bệnh viện

Và cho những ai

Trong mong chờ

Đang cầu nguyện.

Cho những người

Đang ngóng trông

Tin tức

Đang đợi trông 

Một cú điện

Đang khao khát

Chỉ một lời

Đang đợi chờ

Một việc làm

Một mái ấm

Một trẻ thơ

Xin chúc lành cho họ.

Cho những người

Đang chờ đợi

Người trở về

Và cả những người 

Vẫn mong chờ

Người không về nữa

Xin chúc phúc.

Những người đang chờ

Trong niềm vui

Trong nỗi sợ

Trong an bình

Trong phẫn nộ

Chờ khi kết thúc

Chờ lúc khởi đầu

Chờ trong đơn độc

Hay chờ đợi cùng nhau 

Xin ban phúc. 

Những người chờ

Mà không biết 

Đang chờ gì

Hoặc tại sao

Xin hãy ban ơn lành.

Những người chờ

Khi lẽ ra không nên chờ

Những người ngồi đợi

Lúc đang cần khởi động 

Những người ngồi yên

Khi điều cần làm là đứng dậy

Những người nằm nhà

Khi cần bước ra ngoài

Xin chúc lành cho họ.

Những người chờ

Cho cuộc đợi chờ 

Mau chấm dứt

Những người trông

Chờ thời gian viên mãn

Những người đợi

Với tâm hồn trống rỗng

Rộng mở và sẵn sàng

Những người trông chờ Người

Mau đến

Xin ban phúc bình an.

BÀI GỐC TIẾNG ANH Ở ĐÂY:

Who wait

for the night

to end

bless them.

Who wait

for the night

to begin

bless them.

Who wait

in the hospital room

who wait

in the cell

who wait

in prayer

bless them.

Who wait

for news

who wait

for the phone call

who wait

for a word

who wait

for a job

a house

a child

bless them.

Who wait

for one who

will come home

who wait

for one who

will not come home

bless them.

Who wait with fear

who wait with joy

who wait with peace

who wait with rage

who wait for the end

who wait for the

beginning

who wait alone

who wait together

bless them.

Who wait

without knowing

what they wait for

or why

bless them.

Who wait

when they

should not wait

who wait

when they should be

in motion

who wait

when they need

to rise

who wait

when they need

to set out

bless them.

Who wait

for the end

of waiting

who wait

for the fullness

of time

who wait

emptied and

open and

ready

who wait

for you,

o bless.

Trịnh Công Sơn, Khánh Ly, ca khúc da vàng và thân phận Việt

 Mọi người xôn xao nhiều quá về Trịnh Công sơn và Khánh Ly.

Tôi nghĩ trường hợp này cũng giống như một số nhân vật nổi tiếng khác của Việt Nam, có liên quan tới cuộc nội chiến khốc kiệt kéo dài chỉ hơn 20 năm và đã trôi qua gần 50 năm rồi.

Là một nhân chứng đã sinh ra và lớn lên trong lòng cuộc nội chiến hơn 20 năm ấy, tôi cho rằng mình cũng tạm đủ hiểu và đủ trải nghiệm về nó để có thể góp vài lời. Dù lúc ấy tôi cũng chỉ là một đứa trẻ con, không quá nhỏ đến nỗi ngu ngơ không biết gì, nhưng cũng không thể gọi là đã thực sự trưởng thành. Vì khi cuộc chiến ấy tàn thì tôi chỉ mới 15 tuổi.

Và ý kiến của tôi dưới đây:

1. Những ca khúc về tình yêu của Trịnh Công Sơn dù khá nhiều và cũng khá hay: ý tứ dễ thương, ca từ mới mẻ, nhạc điệu khá đơn giản dễ nhớ dễ hát, nhưng thực sự tôi không hề quan tâm và không cho rằng nó đã làm nên tên tuổi của TCS. Vì bên cạnh nó còn có nhiều tên tuổi khác, mỗi người đều có nét đặc sắc riêng: Ngô Thụy Miên - Cung Tiến - Vũ Thành An - Lê Uyên Phương... và còn nhiều, nhiều nữa.

2. Chính những bài hát về thân phận của người Việt Nam trong cuộc nội chiến khốc liệt mới làm nên tên tuổi của cặp nhạc sĩ, ca sĩ ấy. Những bài hát trong tập Ca khúc da vàng thực sự chạm đến trái tim của người Việt hai miền - không chỉ là người trẻ ở tuổi đôi mươi, mà ngay cả bố mẹ tôi, lúc ấy ở tuổi 30-40 cũng rất mê. Bởi chúng chạm vào nỗi niềm và lột tả thân phận của con dân nước Việt - một đất nước nhược tiểu đang oằn mình trong một cuộc nội chiến điêu tàn. 

Những câu hát, những hình ảnh như thế này, ai mà cầm lòng được:

Chiều đi lên đồi cao hát trên những xác người

Tôi đã thấy trên con đường người ta bồng bế nhau chạy trốn...

Tôi đã thấy trong khu vườn một người mẹ ôm xác đứa con

Mẹ vỗ tay reo mừng chiến tranh, chị vỗ tay hoan hô hòa bình...

Một ngày mùa đông hai bên là rừng

Một chuyến xe tang trái mìn nổ chậm

Người chết hai lần thịt da nát tan...

Ghế đá công viên dời ra thành phố

Người già co ro nằm im tiếng thở

Từng bàn chân quen chạy ra phố chợ

Em bé lõa lồ suốt đời lang thang...

Ôi quê hương đã lầm than

Sao còn chiến tranh

Mẹ già hết chờ mong, đã ngủ yên

Buông lời ru cho hư không

Buông bàn tay con đi hoang

Con đi hoang một đời

Con đi hoang phận người...

Ai có nghe tiếng nói người Việt Nam?

Chỉ mong hòa bình

Sau đêm tăm tối chỉ mong một ngày

Tay ấm trong tay...

3. Tài năng của Trịnh Công Sơn chính là ở chỗ này. Và sự nổi tiếng của Khánh Ly, với chất giọng trời cho rất phù hợp với các tác phẩm của Trịnh Công Sơn, cũng có yếu tố may mắn vì nó tìm được tình thế "thiên thời, địa lợi" của thời cuộc lúc ấy.

4. Tài năng được thể hiện qua các tác phẩm của TCS cũng như phần biểu diễn của KL cần được đánh giá độc lập với các chế độ mà họ sinh sống, hoặc những cách ứng xử của họ dưới mỗi thời. Mỗi chế độ và mỗi thời đại sẽ cho phép hoặc đòi hỏi một cách hành xử khác nhau. Chế độ nào tốt, xấu ra sao - và cần được đánh giá theo những tiêu chuẩn - nào thì đã quá rõ. Và ai đứng về phe nào thì không hẳn đã hoàn toàn do họ chọn mà còn do sự đẩy đưa của hoàn cảnh. Cần gì phải cố tình tìm cho bằng được những chi tiết nọ kia trong cuộc đời của họ để phê phán, mà mục đích cuối cùng hình như vẫn là "ai thắng ai" hoặc "ai đúng, ai sai"?

5. Trịnh Công Sơn giờ cũng đã mất trên 20 năm rồi - bằng thời gian của cuộc nội chiến. Khánh Ly giờ cũng đã gần 80 tuổi, và đã sống xa Việt Nam với một thời gian gấp đôi thời gian của cuộc nội chiến đó rồi. Chúng ta không thể tôn trọng họ với tất cả lựa chọn và sự khác biệt trong quan điểm sống, trong hành động và trong lời nói được ư? 

Vậy thì xin kết bài này bằng những lời gửi gắm cùng những câu hỏi da diết của chính Trịnh Công Sơn, mà qua nửa thế kỷ vẫn còn nguyên ý nghĩa:

------

Sống trong đời sống cần có một tấm lòng... 

Để gió cuốn đi.

Hôm nay hòa bình sao mắt mẹ chưa vui?

Nơi đây tôi chờ, nơi kìa anh chờ

Người tù ngồi chờ bóng tối mịt mù

Chờ tim người không còn nuôi những hờn căm...

Chờ lúa thơm lên dưới những bàn tay dân mình...

Chờ áo cơm nuôi cho những trẻ con không nhà...

Chờ nhìn quê hương sáng chói...

Lại gần gần lại với nhau 

Ngồi gần nhau hơn ngồi kề bên nhau

Đừng bỏ tôi đi bao nhiêu năm rồi

Còn gì cho anh, còn gì cho em

Còn gì cho nhau?

Không còn gì, còn lại trái tim.

Còn bao lâu cho thân thôi lưu đày chốn đây?

Hôm nay thức dậy không còn thấy mặt trời

Hay mình đã lạc loài? 

------

Và cuối cùng, câu hát có lẽ sẽ còn đúng trong nhiều năm nữa:

Gia tài của mẹ để lại cho con... Là nước Việt buồn.

Các bạn nhỉ?