Não phải, não trái và thuyết thông minh đa diện (multiple intelligences)

Một người bạn (già, giống tôi, hic hic) từ thế giới ảo, và cách tôi nửa vòng trái đất, mới gửi cho tôi cái quiz rất thú vị này: Hãy tìm gã đầu trọc trốn trong "đống" hạt cafe (sorry, tôi không tìm được từ nào hay hơn). Các bạn nhìn hình dưới đây và tìm thử nhé!

Xong chưa? Bạn mất bao nhiêu thời gian để tìm thấy gã đầu trọc đó (chắc gã này là tội phạm chiến tranh quá, đầu trọc mà, lại đi trốn nữa chứ!)? Nếu bạn làm rất nhanh, khoảng vài 3 giây giống như tôi, xin cho biết tên tuổi, tôi sẽ giới thiệu bạn gia nhập lực lượng an ninh của VN nhé? :-). Riêng tôi thì ... thôi, tôi già rồi, mắt rất kém, lại đau khớp, đau bao tử tùm lum, phục vụ chắc không tốt, để tôi ở ngoài phục vụ blogging cho cộng đồng có lẽ tốt hơn nhỉ?

Còn dưới đây là phần trả của tác giả cái quiz đó, chẳng biết là ai (vô danh), nhưng chắc chắn không phải là tôi:

Doctors have concluded:
If you find the man in the coffee beans in 3 seconds, the right half of your brain is better developed than most people; If you find the man between 3 seconds and 1 minute, the right half of the brain is developed normally; If you find the man between 1 minute and 3 minutes, then the right half of your brain is functioning slowly and you need to eat more protein; If you have not found the man after 3 minutes, the advice is to look for more of this type of exercise to sharpen your mind. Make that part of the brain stronger!!!
--

Nói đùa linh tinh ở trên cho vui, và cái quiz cũng chỉ là cho vui thôi nhé, tính khoa học của nó tôi không chịu trách nhiệm đâu, nhưng thật ra tôi muốn nói như thế này:

Tôi sinh ra và lớn lên trong một gia đình công giáo gốc Bắc, con nhà "gia giáo", chắc là thế, hưởng một nền giáo dục khá khắt khe mà BS Hồ Hải bảo là "phong kiến": hồi nhỏ học tiểu học ở các trường công giáo, học trung học ở trường Gia Long "khét tiếng" lễ giáo phong kiến, rồi lên đại học, học ngoại ngữ ở ĐH Tổng hợp thì lại gặp lớp có đến 60-70% sinh viên là người công giáo (chẳng hiểu sao?).

Nên lần đầu tiên tôi đi học ở Úc từ năm 1991 (31 tuổi), tôi đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác về sự khác biệt giữa "sản phẩm giáo dục" tức con người của các nước theo văn hóa phương Tây (cụ thể là Úc) và con người của văn hóa "ta" (chắc chủ yếu ảnh hưởng văn hóa Hán? gồm VN và nhóm các nước Đông Á). Đó là: sự phóng khoáng trong tư duy, sự hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người (ý tôi nói là trong giới học và làm việc trong ngành sư phạm/giáo dục, đặc biệt là giáo dục phổ thông), sự tự hiểu biết và khẳng định chính mình - tôi chưa nói đúng dù sai về mặt khoa học - và đặc biệt là sự tôn trọng cá nhân.

Một ví dụ cụ thể: trong khi ở VN, và chính tôi nữa, luôn ẩn mình trong sự vô danh (vd: biết rõ câu trả lời nhưng sẽ không phát biểu, đặc biệt là không phát biểu đầu tiên vì sợ bị chửi là ... chơi nổi), thì ở bên Úc, đa số mọi người tranh nhau có được tiếng nói trong mọi vấn đề của cuộc sống hay của khoa học. Tất nhiên có người nói đúng, có người nói sai. Nhưng họ đều được lắng nghe và được tôn trọng.

Chính vì thế, tôi rất ngạc nhiên là có khá nhiều người, kể cả giáo viên, khi lên bảng lại ... ngang nhiên (!) viết tay trái! Trong khi hồi tôi đi học, ai viết tay trái đều bị ... khẻ tay! Người thuận tay trái (nhà tôi có 2 người) thì dù phải chấp nhận chính mình nhưng luôn tự xem mình là người hơi có chút gì ... bất thường (= đồng nghĩa với chưa tốt). Còn ở Tây, chúng nó mà có cái gì khác người một chút, là chúng nó ... vênh vênh váo váo, thấy mà ... ghét!

Và lý thuyết đây: thuyết thông minh đa diện. Thông minh không chỉ là học giỏi trong trường lớp, vì cách dạy dỗ, thi cử trong trường lớp chủ yếu nhấn mạnh thông minh về toán học và ngôn ngữ, được điều khiển bởi bán cầu não trái, mà còn rất rất nhiều loại thông minh khác nữa, thông minh âm nhạc, thông minh vận động (coordination), thông minh giao tiếp/liên nhân (interpersonal intelligence) vv và vv. Thuyết này của Howard Gardner, người Mỹ, ai có học khắc sẽ biết. Ai chưa biết, xin hỏi cụ Gúc, dùng các từ sau để hỏi: Howard Gardner, Multiple Intelligences.

Tạm viết lăng nhăng thế vào buổi sáng. Tôi phải đi làm, nhưng sẽ viết thêm về vấn đề này. Vì theo tôi nó hay lắm, và giúp cho tôi hiểu biết hơn để dạy ... cháu nội, cháu ngoại của mình. Vì con thì ... đã hơi lớn rồi, hết chữa được rồi, hic hic!
---
Ghi chú: từ thuyết thông minh đa diện là tôi tự dịch từ multiple intelligences từ lâu lắm rồi, do tôi không học sư phạm ở trong nước mà chỉ từ khi đi học ở nước ngoài mới học, nên không có thuật ngữ tiếng Việt. Sau khi về nước cũng chẳng tra lại từ này, cứ thế mà dùng. Nếu bây giờ nó thành thói quen và thuộc về public domain rồi thì tôi cũng chẳng claim (!) từ này, nhưng nếu ai biết thời nay người ta dùng từ nào khác thì xin gửi giúp một comment ở đây để tôi biết và sửa lại cách dùng từ khi cần nhé! Thanks!
---
Cập nhật lúc 9:40 sáng cùng ngày:
Do đang họp, nghe ... chán quá, nên tôi cập nhật thêm thuật ngữ tiếng Việt cho cái mà tôi tạm gọi là Thuyết thông minh đa diện này:

1. Lý thuyết "đa thông minh": Từ này tìm thấy ở đây: http://toilaai.vn/bai-viet/chi-so-thong-minh-iq/406/Ly-thuyet-%E2%80%9Cda-thong-minh%E2%80%9D.html và rất nhiều nơi khác.

2. Thuyết trí khôn đa thành phần: Chà, từ này nghe không được hay lắm? Tôi tìm thấy nó ở đây: http://search.conduit.com/Results.aspx?q=multiple+intelligences+thuy%e1%ba%bft+th%c3%b4ng+minh+%c4%91a+di%e1%bb%87n&hl=vi&SelfSearch=1&ctid=CT2290797&octid=CT2290797&start=20 và một số nơi khác, kể cả trên trang chungta.com.

3. Các loại năng lực tư duy: Cách dịch này hơi xa so với từ gốc của tiếng Anh. Tôi tìm thấy ở đây: http://www.langven.com/forum/lofiversion/index.php?t5294.html

4. Thuyết đa trí tuệ: Từ này cũng hay đấy nhỉ? Nó được tìm thấy ở đây: http://www.giaovien.net/san-pham/san-pham-cua-centea/hoa-tri-tue.html.

5. Trí thông minh đa dạng: Từ này cũng hay. Nó hay vì nó ... gần giống của tôi, hì hì. Tìm nó ở đây: http://www.dreamhouse.com.vn/Page/NewsDetail.aspx?NewsID=109&TopicID=92, và một số nơi khác.

6. Thuyết đa trí khôn (!), đa năng lực: Trang web trẻ thơ nêu một lô một lốc các từ để dịch MI, trong đó có mấy từ đã liệt kê, từ nào mà có chữ "đa" đều được dùng hết, nên tôi tạm gọi đây là trường phái "đa đa". Nó ở đây: http://www.nxbtrithuc.com.vn/?mod=book&act=detail&book_id=119.

Tạm thời thế, như vậy có được 6 cách dịch khác nhau, và cách của tôi là 7. Mặc dù rất nghiêm khắc với bản thân và rất khiêm tốn (!!!!), nhưng sao tôi vẫn thấy cách dịch của tôi là hay nhất, nhỉ? Có ai có ý kiến gì ở đây không? :-)