“Đông đảo” là đông làm sao?

Entry này tôi viết sau khi đọc (trúng) cái bài viết … hơi kỳ kỳ trên tờ An Ninh Hải Phòng về vụ Tiên Lãng. Kỳ ngay từ cái tựa, vì tôi có cảm giác rằng người phóng viên viết bài ấy … không rành tiếng Việt.

Cái tựa bài viết ấy như thế nào mà không đúng tiếng Việt? Thì đây, bài ấy viết: “Đông đảo người dân bất bình với hành vi vi phạm của Đoàn Văn Vươn”. Chú ý: không những “đông”, mà còn là “đông đảo” nữa cơ đấy. Tôi đọc mà giật thót cả mình.

Vì sao lại giật mình? Này nhé, “đông” tức là “có nhiều ở một nơi”, Đại từ điển tiếng Việt của Nguyễn Như Ý (NXB Văn hóa – Thông tin 1998) bảo thế. Các ví dụ được cung cấp trong từ điển là: nhà đông con, chợ đông người, lớp học rất đông. Chỉ nghe thôi là đã thấy … đông rồi. Xem ở dưới đây này.

Ai ở vào tuổi thế hệ của tôi trở lên đều biết nhà đông con là nhà có đến cả chục đứa con, đứa nào đứa nấy nheo nhóc vì không được sự quan tâm chăm sóc đầy đủ của cha mẹ, vốn còn phải đi bươn chải kiếm ăn. Cái cảnh này hồi xưa mẹ tôi hay nói là tình trạng “con chị cắp con em/ như con mèo con tha con chuột lớn” ấy. Cũng phải thôi, vì số con như thế là gấp đến 5, 6 lần số con 2 đứa mà nhà nước đang kêu gọi người dân Việt Nam nên theo rồi còn gì.

Còn chợ đông người là chợ vào lúc cao điểm giữa phiên chợ, khi lượng người đi chợ là cao nhất, nên phải chen chúc nhau, mồ hôi mồ kê nhễ nhại giữa trời nắng, đến là khổ sở. Lớp đông học sinh thì cũng thế, phải đến 60, 70 chục đứa trong một lớp, cô giáo quản không xuể nên bọn con trai cứ thế mà quậy phá tưng trời, bọn con gái thì nói chuyện rồi cãi nhau ầm ĩ, đến là mệt.

Nói cách khác, “đông” là một từ có hàm ý quá tải. Đường đông xe. Chợ đông người. Lớp học quá đông. Cửa hàng đông khách (cái này thì tốt cho chủ cửa hàng, nhưng chưa chắc đã tốt cho khách, vì phải chờ đợi lâu, phục vụ có thể không được chu đáo hết mình, chưa kể là nơi đông người lại dễ xảy ra mất cắp, móc túi nữa chứ). “Đông”, tóm lại, chẳng có gì là tốt cả. Hèn gì mà nhà nước ta cấm tụ tập đông người nơi công cộng, chứ gì nữa, cứ tụ tập đông người như thế thì dễ xảy ra sự cố lắm, hiểu chửa các vị hay than phiền về việc nhà nước cấm tụ tập?

Nhưng bài báo không chỉ dùng từ “đông”, mà dùng từ “đông đảo”. Gì chứ từ này thì ai cũng rất quen, chẳng cần tra từ điển làm gì cho mệt. Tôi cho lên google để tìm với cú pháp “đông đảo” trong ngoặc kép, thì nhận được những 17.500.000 kết quả, với những câu như “đông đảo cán bộ công chức tham gia bầu chọn …” (bầu chọn cho cái gì thì chắc là ai cũng biết rồi, khỏi cần nêu ra làm gì), “đông đảo nghệ sĩ đến tiễn đưa Hồng Sơn”, “đông đảo người dân vẫn tắm biển buổi sáng bình thường”, “hội tụ đông đảo game thủ” (chẳng rõ đầu có mưng mủ gì không), “nơi tập trung đông đảo giáo viên, sinh viên dạy kèm kết quả cao”, “đua xe đông đảo tại Hồ Gươm”, đại khái thế.

Vậy chứ “đông đảo” khác với “đông” như thế nào? Ừ, đông đảo thì trước hết phải là đông, tức là có nhiều người hơn bình thường. Nhưng khác với đông, nó còn có nghĩa là những người ấy thuộc nhiều thành phần khác nhau nữa. Thì Đại từ điển tiếng Việt cũng xác nhận thế mà lại: “đông đảo = đông người và thuộc nhiều tầng lớp khác nhau”, ví dụ như đông đảo quần chúng tham gia, hoặc lực lượng đông đảo.

Tóm lại, nếu từ đông có hàm ý quá tải vì nhiều hơn mức bình thường, thì đông đảo có hàm ý đại diện cho các thành phần, cho thấy có vai trò tổ chức của ai đó đứng ở đằng sau. Thì đấy: bầu chọn cho Vịnh Hạ Long rõ ràng là có chủ trương, có tổ chức ở trên; đám tang của nghệ sĩ Hồng Sơn chắc chắn là phải có ai đó đứng ra làm ban tang lễ; đông đảo giáo viên, sinh viên dạy kèm ở một trung tâm luyện thi nào đó thì phải có người tổ chức, thu hút người học và ký hợp đồng với người dạy; còn đua xe ư, chắc chắn là phải có mấy tay đầu trò đứng ra tổ chức, nhà nước mà muốn dẹp thì chỉ cần xác định và bắt được mấy tay này thì hội đua xe của chúng tan tác ngay thôi.

Quay trở lại bài viết trên tờ An Ninh Hải Phòng. Bài ấy bảo là đông đảo người dân bất bình về vụ anh Vươn. Chú ý nhé, nó là đông đảo, tức nhiều người đại diện cho nhiều thành phần, mà những người này phải tập trung lại một nơi nào đó cùng một lúc thì mới có thể gọi là đông đảo chứ. Nhưng khi đọc vào bài viết thì thấy có nêu 4 người dân, có tên tuổi đàng hoàng, trong đó có một vị là Phó chủ tịch Hội nông dân huyện Tiên Lãng và 3 người thường dân khác tuổi từ 49 đến 58 (riêng vị PCT Hội nông dân thì không thấy nêu mấy tuổi), toàn là đàn ông cả, và hình như mỗi người đều ngồi ở nhà mình để chờ phóng viên của báo đến phỏng vấn chứ không phải là họ tụ tập ở … đồn công an chẳng hạn, để bày tỏ quan điểm về vụ anh Vươn.

Lạ quá, đúng không các bạn? Không phải là dân Tiên Lãng, nhưng tôi nghĩ đã nói là “đông đảo”, thì ít ra cũng phải xấp xỉ phân nửa số dân Tiên Lãng có cùng ý kiến với 4 vị được phóng viên nêu ra trong bài. Mà còn phải có nhiều thành phần mới đáng là “đông đảo” chứ, sao lại chỉ có đàn ông tuổi từ 49 đến 58? Hừ hừ, ít ra cũng phải hỏi, thế còn phụ nữ ở đâu chứ? Hay là “thập nữ viết vô”, không cần nhắc đến làm gì? Nhưng nếu thế thì khi bắt anh Vươn anh Quý (em anh Vươn), họ không tha cho vợ con các anh ấy mà lại bắt đi, nghe nói đánh đập tàn bạo lắm và lấy lời khai, ép phải nhận nọ nhận kia gì đấy rồi mới được thả cơ mà?

Nên cứ thắc mắc mãi: chẳng lẽ phóng viên báo ANHP không rành tiếng Việt? Nhưng có không rõ tiếng Việt thì cũng phải biết dùng từ điển chứ nhỉ. Mà từ điển thì đầy ra đấy, đến như con gái tôi mới học cấp 2 thôi cũng còn biết sử dụng, thì lẽ nào một phóng viên trên tờ báo an ninh của một thành phố lớn như Hải Phòng lại không biết dùng, là sao?

Hay là tại vì tiếng Việt đã thay đổi mà tôi chưa kịp cập nhật? Ừ, cuốn từ điển của tôi là từ năm 1998, mấy chục năm rồi còn gì?

Link của bài viết trên báo ANHP đây này: http://www.anhp.vn/VN/TrangChu/TinTuc/VanDeDuLuanQuanTam/2012/1/16/21754/. Các bạn đọc xem rồi cho tôi biết các bạn nghĩ gì nhé.

Vì cho đến giờ tôi vẫn cứ thắc mắc: Đông đảo là đông làm sao?