Tân Gia Ba ký sự (1)

1. Tân Gia Ba và Tân Đảo

Đây là mẩu chuyện cuối cùng trong chuyến đi Tân Gia Ba của tôi tuần trước.

Đứng trước tôi trong hàng người chờ kiểm tra giấy tờ nhập cảnh ở quầy hải quan (immigration) là một người đàn ông có lẽ khoảng 50-60 tuổi, da đen dòn, trông khỏe mạnh, nhưng dáng điệu trầm tĩnh, suy tư. Một con người từng trải, tôi nghĩ vậy.

Anh công an hải quan, còn trẻ, có lẽ khoảng 30 ngoài, hỏi người khách đứng trước tôi từ đâu về. Câu trả lời: Tân Đảo.

"Tân Đảo? Chưa nghe thấy tên này bao giờ cả!" Anh công an nói. Và anh gọi cho bạn mình ở quầy kế bên. Anh bạn đó nói: "Có phải New Zealand không? Tên cũ trước 1975?"

Còn tôi, thì tôi mang máng nhớ nó là Tân Caledonie, trước đây đã được học trong sách Địa lý trước năm 1975, chẳng nhớ là học hồi lớp mấy nữa. Nhưng vì không chắc, nên tôi không nói gì. Còn người khách đứng trước tôi thì giải thích đó là một nước rất nhỏ, chẳng hiểu ở VN gọi là gì. Rồi trong khi chờ đợi anh công an tìm được câu trả lời thì ông nhìn quanh, hơi ngơ ngác.

Cuối cùng, hỏi qua hỏi lại rồi thì anh công an cũng biết được Tân Đảo là New Caledonia, hay Tân Caledonie như tôi nhớ.

Tự nhiên tôi nghĩ, phải chăng người khách này mới về VN lần đầu từ Tân Đảo? Mà ông có thể là ai nhỉ, con cháu của những người Việt Nam lưu lạc ở xứ người từ cách đây gần thế kỷ, thời của 2 cuộc thế chiến, của thực dân và thuộc địa, thời người dân bản địa bị đối xử như nô lệ, làm phu phen hoặc công nhân đồn điền, ở những nơi rừng thiêng nước độc?

Lại nhớ đến chị ruột của tôi lần đầu về VN vào đầu thập niên 1990, chị ấy đi chuyến bay của hãng hàng không Singapore và phải bỏ một buổi vào thư viện để tìm từ điển cũ tra xem Singapore tiếng Việt là gì. Để tìm thấy: Tân Gia Ba.

Về đến cửa khẩu, khi được hỏi quá cảnh từ đâu, chị trả lời Tân Gia Ba, và cũng không ai biết là gì. Khi chị nói, Singapore, thì mọi người ồ lên: Singapore! Vậy mà nói là Tân Gia Ba, thì ai biết nó là cái gì!

Nhưng với tôi, thì từ Tân Gia Ba có ý nghĩa lắm. Bởi vì mặc dù lần đầu tiên tôi đi Tân Gia Ba là cách đây 10 năm (năm 2000), nhưng câu thơ về chuyến đi của các quan triều Nguyễn tại Tân Gia Ba thì tôi đã thuộc lòng từ nhỏ:

Không đi khắp bốn phương trời
Vùi đầu án sách uổng đời làm trai!

Vì tôi cũng mới đi Tân Gia Ba về đây. Một Tân Gia Ba nhỏ xíu, nói theo kiểu xem thường của VN là "nhỏ như cái lỗ mũi", tài nguyên chẳng có gì, nhưng việc tổ chức quản lý xã hội, ý thức vươn lên, không mặc cảm tự tôn hoặc tự ti dân tộc, biết học của phương tây để làm cho mình mạnh lên, và đặc biệt là nền giáo dục của đất nước này thì ta sẽ còn phải học dài dài.

Mọi người đọc thêm về chuyến đi Tân Gia Ba của Cao Bá Quát tại đây và tại đây. Và cũng nên đọc thêm về người Việt ở Tân Đảo, tại đây.

Và xem tấm hình này, chụp trong bảo tàng lịch sử của Singapore trong khu Sentosa. Để nhớ lại một thời đầy những biến động kinh hoàng của lịch sử thế giới tại khu vực Đông Nam Á này.

Tôi bỗng nhớ đến một bài viết nào đó ở trên báo chí Việt gần đây, với cái tựa có hai chữ "lỡ tàu". Chúng ta cứ chấp nhận mãi mãi lỡ tàu như thế này sao?

(còn tiếp)