Tiêu cực hay tích cực?

Tựa của entry này chẳng có liên quan gì đến vụ thầy Khoa (chống tiêu cực trong giáo dục), mà chỉ nhắc lại một sự kiện nho nhỏ đã xảy ra với tôi tại cơ quan chiều nay mà thôi.

Chẳng là tôi được mời vào một hội đồng - xin tạm không nói là hội đồng gì, vì thực ra điều này cũng không quan trọng - nơi đó vai trò của tôi rất ... không có tác dụng gì cả, có mặt cũng được mà không có mặt cũng được. Bản thân tôi cũng thấy mình chẳng được lợi gì - chẳng hạn, có thêm thông tin, tạo thêm quan hệ, có thêm hiểu biết về những vấn đề mình quan tâm - ngoài việc, có lẽ vậy, nhận được một chút thù lao ngồi hội đồng.

Vì vậy, tôi không đến. Cũng vì còn nhiều việc khác phải làm tại cơ quan, việc nhà nước cả. Mà toàn là việc gấp.

Tuy không đến, nhưng nếu tôi đến (ví dụ, bị gọi, bị nhắc) thì tôi cũng chuẩn bị một lời góp ý mà tôi biết nếu nói ra có lẽ cũng chẳng ai nghe theo, chẳng qua cũng để làm đủ thủ tục mà thôi, nếu phải có mặt. Nhưng vì đã không đến, nên tôi đã không nói. Cũng không sao, không ai quan tâm, không ai hỏi.

Giá mà cứ để mọi việc trôi qua rồi cũng xong (Việt Nam mình nó thế, đặc biệt là ... văn hóa Bắc, hình như thế: nếu không hài lòng, thì cũng chẳng cần phải nói ra, mọi người tự khắc sẽ đoán ra thôi mà, rồi người ta cũng tự tìm cách ứng xử phù hợp thôi). Nhưng tôi lại tình cờ gặp một đồng nghiệp mà tôi xem là bạn thực sự, một trong những nhân vật chính trong cái hội đồng đó. Nên tôi sực nhớ câu góp ý mà mình định nói, và nói với chị ấy.

Như một người bạn, vì tôi nghĩ có thể chị ấy sẽ nghe một chút, và sẽ xử lý thông tin đó trong việc ra quyết định của chị ấy sau này.

Nhưng không hiểu do cách nói của tôi dở, hay cũng có thể chị ấy vốn đã không hài lòng về chuyện tôi không đến dự (đây là lần thứ 2 tôi không dự, sau một số lần có dự và thấy mọi chuyện "có mợ thì chợ cũng đông"), chị ấy trách tôi, "lẽ ra em phải có mặt trong hội đồng để nói điều đó".

Vì xem nhau là bạn, không giữ kẽ, nên tôi bèn nói thật, rằng tôi không thấy mình có vai trò gì nên không đến. Và thế là tôi bị chị ấy trách - nói đúng hơn là lên lớp, rằng, nếu cả như chị, thì chị vẫn đến và nói, còn có ai nghe hay không thì đó là việc khác. Ít ra, mình cũng đã cố nói ra. Vì chị "tích cực".

Có lẽ cũng hơi ... đanh đá, tôi nhận luôn: "Vâng, còn em thì rất tiêu cực. Em thấy nói ra vô ích, thì không nói. Bởi nói nhiều lần, vẫn không đi đến đâu, luôn luôn là thiểu số tuyệt đối, mà hội đồng thì làm việc theo kiểu bỏ phiếu số đông, không có chỗ cho những ý kiến khác biệt. Thì nói để làm gì?"

Ấy là chuyện xảy ra vào chiều nay, vào giờ tan sở. Tức là cách đây 5 tiếng đồng hồ rồi. Tôi đã về nhà, ăn cơm, đọc báo, xem TV, tắm rửa, chuẩn bị viết lách một chút ...

Vậy mà giờ đây lại nhớ đến chuyện ấy, và băn khoăn tự hỏi: "Trong trường hợp vừa nêu, tôi là tích cực hay là tiêu cực nhỉ?"

Tôi nghĩ, tôi chỉ có các lựa chọn sau:

Một là đến và nói một cách gay gắt để cố gắng đưa được ý kiến mình ra. Có thể mọi người sẽ tạm không thông qua nếu tôi rất gay gắt. Nhưng mọi người sẽ quay ra oán trách, thậm chí kiện, vì những trường hợp khác tương tự mà không có mặt tôi thì vẫn sẽ qua. Và sẽ đổ vỡ nhiều, mà chẳng đi đến đâu cả: không hề giải quyết được một cách hệ thống.

Hai là tôi vẫn sẽ nói, nhẹ nhàng hơn, dù biết sẽ không ai nghe, nhưng tôi cũng sẽ hài lòng vì đã "tích cực" nói xong tiếng nói của mình. Nhìn bên ngoài, đây là cách làm "tốt" nhất: tôi vẫn nói điều mình nghĩ, còn mọi người thì vẫn cứ làm theo ý mình, vì dù sao cũng đã tạo điều kiện cho tôi nói.

Làm như thế, sẽ giữ được sự "hài hòa, ổn định"!

Ba, là vì thấy mình chẳng có tác dụng gì, thôi thì ... không đến. Vì thực chất tôi chẳng có đóng góp gì, hoặc thậm chí, tệ hơn nữa, đã là đóng góp vào ... màn kịch "đã lắng nghe ý kiến các bên, tôn trọng sự đa dạng."

Theo cách nhìn của tôi, thái độ thứ ba mà tôi đã chọn thực ra là tích cực. Thậm chí, có chút hy sinh nữa. Hy sinh không nhận thù lao của sự có mặt bù nhìn của mình. Hoặc chấp nhận bị trách, bị phê phán là đã không đến. Bị mọi người tẩy chay vì sự khó chịu của mình. Chấp nhận mọi thứ không tốt, để tìm cách nói lên điều mình muốn nói: hình như không có ai quan tâm đến ý kiến của tôi - tất nhiên không phải vì tôi là tôi, mà vì mảng công việc mà tôi đại diện.

Rồi sẽ có lúc có ai đó chú ý đến sự vắng mặt của tôi, và lúc ấy, có lẽ là lúc tôi đã thực sự có thể nói mà có tác dụng. Còn bây giờ, thôi thì không nhận thù lao, cũng chẳng mất thì giờ vô ích làm gì, để thời gian làm việc khác có ích hơn.

Nhưng hình như có một cách định nghĩa tích cực theo kiểu khác. Tích cực, là go with the flow. Là, if you cannot beat them, join them, như một người bạn Việt kiều Mỹ gốc Hoa với tính cách thực dụng - mặc dù cũng rất dễ thương, vì dù sao cũng chân thành - đã khuyên tôi.

Tích cực, nếu theo định nghĩa này, thì rất ngược lại với cách làm của thầy Khoa, phải không? Nếu thầy Khoa tích cực, thì thầy nên ở lại trong ngành giáo dục, chống tiêu cực được đến đâu thì chống, cũng chẳng phải chuyện riêng của thầy. Ừ thì cứ chống, nhưng hiệu trưởng không nghe thì thôi. Chứ không phải là chống đến cùng như thế, rồi nghỉ việc. Nghe chưa thầy Khoa?

Nghe chưa, hả Phương Anh?

Tôi thực sự đang hoang mang lắm: có phải những người như tôi hay thầy Khoa là những người bất bình thường trong xã hội VN ngày nay hay không?

Mà nếu họ bất bình thường, theo nghĩa là có những ý kiến và hành xử khác biệt, thì có phải chăng xã hội VN ngày nay sẽ không thể nào "khoan dung", chấp nhận họ được, phải không?

Vậy mà hồi tôi ở Úc, thì cái đất nước Kangaroo ấy cứ mãi ca ngợi đặc điểm multiculralism của họ, vì như thế tức là có sự đa dạng về văn hóa và sự khoan dung, chấp nhận sự khác biệt, rất cần thiết cho sự phát triển đất nước (ấy là họ nói vậy).

Cũng trên blog này, tôi đã có viết một mẩu về khoan dung cách đây ít lâu. Hình như trong bài đó, tôi nghĩ rằng sự khoan dung, chấp nhận sự khác biệt của nước Mỹ cũng là một success factor của họ.

Cho tới cách đây hơn 5 tiếng đồng hồ, tôi vẫn còn nghĩ như vậy.

Nhưng bây giờ thì tôi bắt đầu nghĩ lại rồi: Phải chăng tôi đã sai?

Này em hỡi, con đường em đi đó, con đường em theo đó, đúng hay sao em?

Tôi lại chợt nhớ một câu mà tôi rất thích trong Kinh thánh: "Trong nhà cha ta có nhiều chỗ ở."

Còn ở nhà mẹ Việt Nam ta, thì có câu này: "Ăn thì nhiều, ở hết bao nhiêu?"

Đấy, khác biệt về giá trị, và về văn hóa đấy. Nếu vậy, liệu có chỗ nào cho những người như tôi và thầy Khoa không, nhỉ?