Tình cờ đọc một tựa bài viết trên SciDev.net có cụm từ public good (nguyên văn: clean technology as a public good), lại nhớ đến một cuộc tranh cãi mệt mỏi với một đồng nghiệp về cách dịch từ này, nên ghi lại ở đây vài ý để chính mình nhớ, và chia sẻ với những ai ... không may láng cháng đến trang blog này của mình.
Nếu ai tra nghĩa của cụm từ public good sẽ thấy nó có một số nghĩa khác nhau, ví dụ như những định nghĩa sau theo trang search của google:
Definitions of Public good on the Web:
In economics, a public good is a good that is non-rivaled and non-excludable. This means, respectively, that consumption of the good by one individual does not reduce availability of the good for consumption by others; and that no one can be effectively excluded from using the good. ...
en.wikipedia.org/wiki/Public_good
The general welfare of the people; the best interests of the community
en.wiktionary.org/wiki/public_good
A good that cannot be charged for in relation to use (like the view of a park or survival of a species), so there is no incentive to produce or maintain the good. ...
www.economics.noaa.gov/
a good, such as national defense, that costs little or nothing for an extra individual to enjoy and the costs of preventing any individual from the enjoyment of which are high; public goods have the properties of nonrivalrous consumption and nonexcludability.
www2.wwnorton.com/college/econ/stec3/economics/glossary.htm
A pure public good is characterized by its nonexclusive nature: anyone can benefit from it, and a person's use of the good does not diminish ...
www.minneapolisfed.org/community_education/student/essay/topics/gloss97.cfm
a good or service that has the characteristics of non-rivalry in consumption and non-excludability (chapter 15)
www.johnwiley.com.au/highered/eco2e/micro/student-res/glossary.html
a good or service that is provided to the public without profit
libraryclass103.wordpress.com/2009/01/20/definitions-set-1/
những chỗ in đậm (bold) là mình mới thêm vào để nhấn mạnh. cần lưu ý: public good có khi được đối xử như một từ đếm được (a good, goods), và có khi được đối xử như một từ không đếm được (chỉ dùng the ... good - giống như the young, the old, the ugly vv).
và rắc rối chính là ở chỗ này đây. khi dùng đếm được, thì phải dịch là hàng hóa, dịch vụ (các định nghĩa ở trên đã làm rõ), còn khi không đếm được, thì phải dùng với nghĩa ích lợi (và có thể dùng the public good hoặc the common good, nghĩa giống nhau, cả hai đều dịch là công ích).
chỉ có vậy thôi, ai không tin cứ dùng ngữ học dữ liệu mà kiểm tra (có thể kiểm tra trên google, ai không rõ cách làm thì hỏi chủ nhân của blog này). thế mà mình lại xui xẻo, bị một người biết một mà không biết hai, chê rằng là mình không đúng mà lại còn dám sửa người khác!
thế nên mới nói dịch là một nghề rất là thù địch, có thể bị phục binh bất cứ nơi nào!
dịch mà không phản, ấy mới là dịch vậy!
Chào cô PA.
Trả lờiXóaEm là SGK (dạo này hay comment bên blog Giáo dục VN đây ạ). Hôm nay tình cờ biết thêm blog này, tự dưng thấy được mấy bài về dịch thuật, cũng là lĩnh vực em quan tâm.
Có một chỗ em muốn hỏi lại: the public good (công ích) trong trường hợp cô nói đến hình như không giống với the old, the young,... thì phải? Vì "the old", "the young",...là những từ chỉ một lớp người và đi với động từ số nhiều. Còn "good" trong "the public good" đi với động từ số ít. "The good" cũng có thể đi với động từ số nhiều (tương tự với "the ugly", "the young"...), nhưng lúc đó thì cụm từ này chỉ "những người tốt", lại là một nghĩa khác của danh từ "good".
Ở đây em nhớ thêm một hiện tượng khác, là các danh từ vừa đếm được vừa không đếm được (mà nghĩa đếm được và nghĩa không đếm được từa tựa nhau). Ví dụ "worry" (C) có nghĩa là những điều khiến mình lo lắng (cụ thể), "worry" (U) có nghĩa là sự lo lắng (trừu tượng). Một ví dụ khác là "investment" (sự đầu tư / 1 khoản đầu tư nào đó). Em bắt đầu để ý đến hiện tượng này khi chữa bài word formation với cloze test cho một số học sinh. Nhiều lúc trong bài đọc không đủ contextual clue để khẳng định từ phải điền vào một chỗ trống là danh từ cụ thể hay trừu tượng, nhưng đáp án lại chỉ có một. Rồi dịch một câu như "kinh tế đang hồi phục, đầu tư đang trên đà tăng" thì em hay viết "investment is on the rise", nhưng nếu người khác dịch là "investments are on the rise" thì mình chấp nhận không?
Đếm được hay không đếm được - xem ra cũng là một chuyện nhức đầu!
SGK